چه بگویم ؟     (حقوقی، ادبی و اجتماعی)

امید کُشی

نوشته ی محمد مهدی حسنی

به طبــع اندر چه یـــابی به ز امیـــــد / به چرخ اندر چه جویی به ز خورشید (فخرالدین اسعد گرگانی)

امید تکیه گاه و پشیتیبان بنیادین آدمی است. بیهوده نیست که ارشمیدس می گفت : "اگر نقطه اتکایی بیابم، زمین را از جای خویش بجنبانم. و سعدی شیرین سخن در باب دوم بوستان گوید:«چو هر گوشه تیر نیاز افکنی / امید است ناگه که صیدی زنی». و روسو امید را آخرین چیزی می داند که به هنگام مرگ گریبان آدمیان را رها می سازد. از این رو باید نومیدی را آخرین همراه انسان تا گورگاهش دانست.

سرگذشت زیبا و رخداد خواندنی زیر، این گفته ها را استوار می کند:

سال ها پیش برای خواندن پرونده ای، در یکی از شعبه های دادگاه کیفری 2 پیشین، حاضر بودم، در هنگام خواندن پرونده، ناگهان افراد زیادی وارد دادگاه شدند. قاضی که به نظر می آمد با آنان و موضوع کشمکش شان، سد در سد، آشنا است؛ روی به یکی از آنان کرد و گفت : "سرانجام توانستند خرسندی تو را به دست آورند". گفت : " بله، من از همه رضایت می دهم جز این آقا." متهم طرف اشاره وی گفت : " به خدا قسم همه او را زدند جز من ... شاکی دست روی قرآن بگذارد که من این کار را کرده ام برای هر مجازاتی حاضرم".

***

داستان از این قرار بود، که مردمان چند روستای همسایه بر سر کشمکش آب کشاورزی دادخواهِ نگون بخت را در صحرای میان دو ده، تنهایی گیر آورده و تا می توانسته او را کتک زده بودند و متهم آخری مدعی بود، همه در ضرب و شتم شاکی انبازی داشته و او در میان آنان، تنها کسی بوده که دیگران را در این کار همراهی نکرده است.

در پاسخ به گفته های متهم مزبور، شاکی گفت: " قبول دارم که این مرد مانند دیگران بنده را کتک کاری نکرد ولی او آنان را تحریک کرد." قاضی پرسید: " شما دلیلی دارید که او این کار را کرده است؟" شاکی جواب داد: " پس از اینکه همگی مرا کتک زدند و من خاکی و خون آلوده بر زمین افتادم، آنان دیدند من نای برخاستن و جان نفس کشیدن ندارم و به قصد ترک محل از من دور شدند، که ناگهان همین آقا آنان را نگاه داشت و گفت : شاید زنده باشد و برای ما دردسر درست کند. می گویم برگردیم و برای اطمینان چند ضربه دیگر به او بزنیم."

متهم گفت: " درست است من این حرف را زده ام ولی گفته ام تاثیر نداشت و هیچ یک به حرف من توجهی نکردند و به راهمان ادامه دادیم .

شاکی با تصدیق اظهارات متهم گفت: " به هر حال من از همه آنها گذشت می کنم ولی با وجود اینکه او راست می گوید، تنها در باره این آدم رضایت نمی دهم. "

پس از اینکه قاضی پرونده را دوباره به پاسگاه محل فرستاد تا شاید با به دست آوردن رضایت شاکی باز مانده، میان آنان سازش و آشتی برقرار شود و از تبعات بعدی این کشمکش کاسته شود، رو به بنده کرد و گفت: " عجیب است، نظر شما در این باره چیست؟"

گفتم : " بنده به شاکی حق می دهم، شاید اگر کسی دیگر هم جای او بود، همین رفتار را در پیش می گرفت." و در پاسخ به قاضی که با تعجب از تأئید من، چرایی آن را پرسید. گفتم : می گویند: سرمایه حیات، امید است و آرزو. ... تک تک زننده ها، جسم و جان شاکی را تاخت و تاز کرده اند. ولی متهم موردنظر امید به زندگی این فرد را دست اندازی نموده و این گناه سنگین تر و زهربارتر است. زیرا وقتی شاکی، زده و زخمدار می شد این همه رنج و آزردگی را تنها به امید رهایی و واگذاشتنش تاب آورده و هنگامی که آنان را در حال ترک محل می بیند، در می یابد که جانش از آسیب آسوده شده است، ولی گفته این مرد تنها همدم و یار در دسترس او، یعنی امید به زندگی و آروزی زیست را که تنها مایه ی پیروزی او در این جنگ نابرابر بوده، می کشد و به اصطلاح در دنیا را به روی او می بندد و انگیزه ای شده که به قول خاقانی، یوسف روز خود را در چاه شب یلدا می بیند. پر روشن است که کوفتن کلامی او کاری تر و کشنده تر از آزار فیزیکی دیگران باشد و رفتار شگفت و نابخردانه ی چنینی شاکی را به دنبال داشته باشد. مگر این مثل سایر را نشنیده اید که گویند:دست شکسته به کار می رود، ولی دل شکسته به کار نمی رود "

و این گفتار مولا (ع) را که: فی القنوط التّفریط ( ناامیدی تفریط و تباه کردن را در پی دارد)

با راست دانستن سخنم از سوی قاضی، دادگاه را پشت سر گذاشتم.