چه بگویم ؟     (حقوقی، ادبی و اجتماعی)

دربارۀ کمیتۀ سازماندهی زنان آسیب دیدۀ اجتماعی 

نوشته: مرضیه محبی (وکیل پایه یک دادگستری)

مقدمه:

روسپیگری وهن انسان است با همۀ عظمتی که در پیشگاه خدا و تاریخ دارد. چونان زخمی دردناک بر گردۀ میهن ما ریشه دوانده است. سن شروع به آن کاهش یافته و عرصۀ نوجوانی دختران بی پناه را آزرده ساخته است. پیامد بلافصل فروپاشی خانواده ها، اعتیاد، بیکار، فقر، مهاجرت و بی خانمانی و بحرانهای اخلاقی اجتماعی است (شهین اولیایی زند). اما در برابر آن چه باید کرد؟ می توان همچون گذشته به کیفر، بی توجه به پیامدهای آن متوسل شد؟ سیاست های نوین جنایی که دستاورد گرانبار انسان در گذار سنگین و رنجبار او از روزگاران کهن تاکنون بوده اند، نگرش نوین به بزهکاران را در پیش گرفته اند و به سوی یک اقدام نظام مند برای بازسازی اجتماعی بزهکاران که فقط از طریق انسانی 

کردن نظام کیفری قابل گسترش است تمایل دارند (کریستین لازرژ – 63 ) و بر آنند که نه تنها بر مراجعی که رسماً پیشگیرانه و سرکوب گرند، بلکه بر مشارکت همگانی تکیه کنند، این سیاست جنایی که می توان آن را سیاست جنایی مشارکتی نامید، بیشتر همبستگی را می طلبد تا دل نگرانی شهروند در مقابل جرم را (ص 67 همان) از سوی دیگر کیفر شناسی نوین بیشتر به باز پروری و بازسازگاری مجرم می اندیشد تا مجازات وی و عدالت ترمیمی به عنوان چاره جویی نوین برای تدوین شیوۀ برخورد با بزه دیده و بزهکار بر آن است که با میانجیگری و به رسمیت شناختن نیازهای طرفین درگیر در جرم، به پیشگیری، قادر ساختن بزهکار به پذیرش مسئولیت خود و بازسازی جامعه و فراهم کردن ابزاری جهت جلوگیری از تورم پرونده ها، سیاست جنایی حاکم را دگرگون سازد.

معرفی کمیتۀ سازما ندهی زنان آسیب دیدۀ اجتماعی:

 در شهرستان مشهد در تلاشی شایسته، قابل تقدیر و انسانی، کمیتۀ سازماندهی زنان آسیب دیدۀ اجتماعی، با تجربه ای چهار ساله، چگونگی نگریستن به زنان روسپی را تغییر داده است، این کمیته با این افراد به مثابه قربانیان شرایط اجتماعی که حق برخورداری از درمان و بازسازگاری و بازگشت به اجتماع را دارند، برخورد کرده است و به واقع بر آن است که سهم بر باد رفتۀ حقوق این زنان را که سبب شده یکی از نکوهیده ترین رفتارهای انسانی را در پیش گیرند، بدانان بازگرداند؛ کرامت انسانی، شخصیت، کار و امنیت. کمیتۀ سازماندهی زنان آسیب دیدۀ اجتماعی که متشکل از نمایندگان دادگستری (دادیار حوزۀ امور اجتماعی پیشگیری از جرم دادسرای عمومی و انقلاب مشهد)، سازمان زندانها، سازمان بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی، پلیس امنیت اخلاقی نیروی انتظامی و کمیتۀ امداد امام خمینی است، در اقدامی هماهنگ با ادارۀ کل کار، سازمان فنی و حرفه ای استان خراسان رضوی، شورای اسلامی شهر مشهد و گروهی از خیرین، با استفاده از فضای فیزیکی سازمان بهزیستی اقدام به ایجاد کارگاه آموزش خیاطی مرکز بازپروری زنان آسیب دیدۀ اجتماعی به روش I.C نموده است و با جذب تعدادی از زنان گروه هدف، با کمک و یاری کلیۀ دستگاه های عضو اقدام به تأمین امکانات آموزشی، بهداشتی، رفاهی زنان و فرزندانشان نموده و در طول این مدت به منظور بالا بردن انگیزۀ حضور در کارگاه ها و رفع نگرانی فرد در نحوۀ تأمین هزینه های معیشتی کمیتۀ امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی مستمری ماهیانه به هر خانواده 160 هزار تومان پرداخته است. زنان تحت پوشش این طرح 5 روز در هفته از ساعت 8 تا 5/12 در کارگاه مشغول به کار شده و علاوه بر خیاطی، مهارت های زندگی و بهداشت و احکام و اصول عقیدتی بدانان آموزش داده می شود.

در جدول زیر، بخش هایی از خلاصۀ عملکرد این کمیته (که با همراهی و همکاری سرکار خانم عابدین زاده دادیار محترم حوزۀ معاونت پیشگیری از جرم دادسرای عمومی شهرستان مشهد که به راستی تلاشی گسترده و شایسته در راه عملی کردن سیاست های نوین کیفری، عدالت ترمیمی و بازسازگاری مجرمین در پیش گرفته اند، بدست آمده است)، تقدیم خوانندگان می گردد.

توزیع سنی تعداد کل زنان دستگیر شده توسط پلیس امنیت اخلاقی

 *گروه سنی به چند دسته تقسیم می شود.                                     

خلاصه گزارش عملکرد کارگاه آموزشی، حمایتی، فرهنگی زنان آسیب دیده اجتماعی:

زمان شروع کارگاه : 3/7/1389  / ساعت فعالیت کارگاه: 5 روز اول هفته از ساعت 8 الی 30/12

اهداف کارگاه:

۞ فراهم نمودن امکان ارتباط مستمر با زنان آسیب دیده اجتماعی دستگیر شده پس از اجرای حکم و آزادی، فراهم نمودن امکان نظارت بر عملکرد فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان آسیب دیده اجتماعی و ارائه خدمات مداخله ای و مشاوره ای به منظور تصحیح عملکرد ضعیف و مغایر با ارزش های مذهبی فرهنگی و اجتماعی در زنان گروه هدف.

۞ حمایت مالی از زنان و خانواده ایشان به منظور کاهش مشکلات اقتصادی آنها و پیشگیری از بازگشت مجدد به رفتارهای انحرافی با انگیزه های اقتصادی، پرداخت ودیعه مسکن، تأمین وسایل ضروری زندگی، بیمۀ خدمات درمانی، تأمین شهریۀ مهد کودک فرزندان.

۞ آموزش حرفه ای و بالا بردن توانمندی های شغلی و کمک به کسب پایگاه اجتماعی و تغییر نگرش و عزت.

۞ نفش زنان آسیب دیده اجتماعی و بالا بردن انگیزه در آنها به منظور تلاش برای حفظ این پایگاه اجتماعی و ارزشی.

۞ آموزش اصول اخلاقی و عقیدتی حاکم بر جامعه اسلامی.

۞ نظارت بر سلامت جسمی و روانی زنان و خانواده های آنها و آموزش بهداشتی به گروه هدف در این راستا.

۞ ارزیابی شخصیتی و انجام مداخلات تخصصی با تشکیل گروه های درمانی و بهره گیری از روش شناخت درمانی به منظور تصحیح مشکلات و اختلال شخصیتی این زنان.

نحوۀ پذیرش : 

زنان شاغل در کارگاه آموزشی از بین زنان آسیب دیدۀ اجتماعی که توسط پلیس امنیت اخلاقی به جرم رابطۀ نامشروع دستگیرشده و به مراجع قضایی معرفی می گردند انتخاب می شوند. بدین صورت که پس از اجرای حکم و آزادی توسط مددکاران کمیته، ارتباط حرفه ای با این افراد برقرار و پس از گذراندن جلسات توجیهی و ایجاد انگیزه برای کسب مهارت و داشتن منبع درآمد مشروع به کارگاه هدایت می شوند.

در برخی موارد، عدم رعایت قوانین کارگاه و انجام رفتارهای غیر اخلاقی و انجام رفتارهای پرخطر، حذف متخلفین را از کارگاه بدنبال داشته است که پس از گذران دوران محرومیت و تغییر در نگرش و رفتار، مجدداً به کارگاه بازگردانده می شده اند و در طول این مدت مددکاران با آنها ارتباط حرفه ای خود را حفظ نموده اند.

*در حال حاضر 9 نفر از سوی کمیته شناسایی شده اند که جهت حضور و اشتغال در کارگاه توسط مددکاران مورد ارزیابی قرار گرفته اند و در نوبت می باشند.

فرایند کار در کارگاه:

کارگاه با آموزش دوره های خیاطی با حضور یک نفر مربی آموزشی از سوی فنی حرفه ای به مدت شش ماه فعال گردید و از ابتدای سال 90 نسبت به تجهیز کارگاه تولیدی که در حال حاضر مرحله تولید قرار گرفته است اقدام و پیگیری جهت درخواست تولید از بازار در برنامه کارگاه می باشد.

از تیرماه 90 با جذب نیروی جدید نسبت به راه اندازی کارگاه آموزشی تکه دوزی و صنایع دستی اقدام و در این خصوص از توانمندی سایر دستگاه از جمله اداره کار و امور اجتماعی و صنایع دستی و میراث فرهنگی بهره گرفته شد و با بهره مندی از توان بخش خصوصی این کارگاه فعال گردیده است که در حال حاضر در مرحلۀ آموزشی می باشد.

اقدامات توسط دستگاهها و سازمانهای عضو کمیته :

الف : سازمان بهزیستی:

1-تأمین نیروی انسانی مورد نیاز در کارگاه حرفه آموزی و نیروی انسانی متخصص جهت اجرای کلیه مراحل کار کمیته و اجرای مصوبات در خصوص زنان معرفی شده و خانواده هایشان (مددکار اجتماعی 2 نفر، روانشناس، مسئول کارگاه آموزشی – تولیدی، نیروی راننده با وسیله نقلیه و استفاده از حضور سرپرست و کارشناسان مرکز بازپروری سازمان بهزیستی با توجه به راه اندازی کارگاه در محل این مرکز)

2- پرداخت ماهیانه 80 هزار تومان به مدت 10 ماه از ابتدای شروع فعالیت کارگاه به تعداد 20 نفر از زنان فعال در آن مجموعه

3- حمایت مالی به صورت موردی توسط سازمان بهزیستی به مبلغ 250 میلیون ریال به منظور کاهش نیازها و مشکلات اقتصادی خانواده

4- اقدام در جهت اخذ دفترچه بیمه خدمات درمانی

5-  ثبت نام فرزندان آنان در مدارس و مهد کودک و پرداخت بخشی از شهریه توسط سازمان

6- درمان اعتیاد زنان و حتی اعضاء خانواده با همکاری بهزیستی، بهداشت درمان، سازمان زندانها

7- اقدام در جهت حرفه آموزی

8- آموزش مهارتهای زندگی، عقیدتی احکام و مسائل دینی و عقیدتی

9- تشکیل پرونده مددکاری و روانشناسی و انجام مشاوره های تخصصی، مددکاری، روانشناسی ارائه خدمات پس ار ترخیص در مراکز مداخله

10- انجام تست های روانشناسی

11- هزینه اعتبار معادل 000/000/500 ریال با همکاری استانداری خراسان رضوی جهت ایجاد کارگاهها و کارهای فرهنگی

12- تجهیز و آماده سازی کارگاه آموزشی و تولیدی (خیاطی – تکه دوزی)

13- برنامه ریزی لازم در خصوص نگهداری و آموزش کلیه دختران و زنان آسیب دیده که از طریق کمیته ساماندهی معرفی می گردند.

14- متادون درمانی زنان معتاد

15- پرداخت وام بلا عوض جهت ودیعۀ مسکن 8 مورد با مبلغ حداقل ده میلیون ریال به ازای هر نفر

16- برنامه ریزی اولیه جهت گروه های همیار و ثبت یک گروه در حال حاضر

17- نگهداری فرزندان زنان گروه هدف کمیته در مراکز شبه خانواده بهزیستی در مواردی که شرایط مناسبی برای زندگی فرزندان مهیا نباشد

ب – اقدامات انجام شده توسط دادگستری

1-ارائه دستورات قضایی لازم در جهت دستگیری بانوان توسط نیروی انتظامی

2- تدابیر لازم جهت استفاده از نظرات و مصوبات کارشناسی کمیته در تصمیمات قضایی

3- فراهم نمودن امکان حضور مددکاران اجتماعی کمیته در شعب در خصوص پیگیری پرونده قضایی و مکاتبه با زندان جهت حضور مددکاران و انجام مصاحبه با زنان گروه هدف در محل بند نسوان

4- هماهنگی لازم با دستگاه ها جهت حضور در کمیته و اجرایی نمودن مصوبات

5- معرفی 2 نفر از بانوان ستاد مردمی پیشگیری و حفاظت اجتماعی جهت همکاری و نظارت در کارگاه

ج – فرمانداری مشهد مقدس:

1-پیگیری مکاتبات انجام شده با فرمانداری

2- هماهنگی لازم با سایر سازمانها و نهادها در خصوص اجرای برخی مصوبات کمیته از حیث ساماندهی کارگاه و استفاده از امکانات دستگاهها

3- جذب برخی کمکها و مساعدتهای دستگاهها برای کمیته

4- استفاده از طرح رحمت برای بانوان آسیب دیده

د – اقدامات انجام شده توسط کمیته امداد امام (ره)

1-پرداخت ماهیانه 80 هزار تومان به مدت 10 ماه به تعداد 20 نفر از زنان فعال در کارگاه

2- همکاری در صدور دفترچه های درمان زنان آسیب دیده اجتماعی

ه – دانشگاه علوم پزشکی مشهد

1-آموزش بهداشت با تمرکز بر هپاتیت و ایدز

2- مشاوره بیماریهای آمیزشی و پرخطر

3- انجام آزمایشهای ایدز و هپاتیت به صورت رایگان

4- تأسیس مرکز ارتقاء سلامت زنان در خصوص زنان در معرض خطر

5- اعلام آمادگی بهداشت و درمان در خصوص استفاده از نظارتهای بهداشتی در خصوص زنان آسیب دیده اجتماعی به عنوان مجازاتهای جایگزین حبس که موضوع پیرو مکاتبه بهداشت و درمان با موافقت معاون محترم امور اجتماعی پیشگیری از جرم دادگستری خراسان رضوی به رئیس کل محترم دادگاههای عمومی و انقلاب مشهد اعلام شده ولی هنوز رأی صادر نگردیده است.

و – رئیس پلیس امنیت اخلاقی

1-شناسایی و دستگیری زنان آسیب دیده اجتماعی و انجام امور مشاوره به منظور ارزیابی مقدماتی از وضعیت فردی خانوادگی و اجتماعی آنان

2- معرفی ایشان به کمیته ساماندهی زنان آسیب دیده اجتماعی

ز – اداره کل زندانهای خراسان رضوی

1-مشاوره روانشناختی و مراقبتهای بعد از خروج زنان آسیب دیده

2- اعطای وام به زنان آسیب دیده اجتماعی توسط بخش مراقبت های بعد از خروج زندان  

3- کمکهای موردی نقدی به زنان آسیب دیده اجتماعی و ارائه سبد کالا و بن غیر نقدی

4- انجام آزمایشات بیماریهای واگیردار و تشکیل پرونده شخصیتی برای بانوان

5- فراهم نمودن امکان اشتغال بخشی از زنان کمیته در مجامع امور صنفی پس از گذراندن دوره توانمند سازی

6- اختصاص مربی فنی و حرفه ای و صنایع دستی برای کارگاه و پرداخت حق الزحمه

منابع مورد استفاده در مقدمه:

1- روسپیگری، کودکان خیابانی و تکدی - مقالات اولین همایش عملی آسیب های اجتماعی – چاپ یکم – موسسه نشر آگاه

2- کریستین لازرژ – درآمدی بر سیاست جنایی – چاپ دهم – 1390- نشر میزان

( برگرفته از فصلنامه وکیل مدافع - ارگان داخلی کانون وکلای دادگستری خراسان، سال دوم، شماره پنجم/  تابستان 1391)