چه بگویم ؟     (حقوقی، ادبی و اجتماعی)

شاخه اصلی : آئین دادرسی

شاخه فرعی : ادله دعوی - شهادت

موضوع : شرط مبري بودن شاهد از تهمت

پرسش :

بنده ( فروشنده ) با شخصی اختلاف ملکی دارم . دو سه نفر بعنوان شاهد از دوستان و خویشان همسر خریدار ( طرفم ) از طرف او همیشه معرقی می شوند. و این در حالی است که چندی قبل میان فرزند یکی از آنها با فرزند من اختلاف و دعوی شد که با پادرمیانی همکاران حل و فصل شد و ایشان از همان زمان با بنده لج است و همه جا بدگویی مرا می کند. یکی از شاهد ها برادر خانم طرف و دیگری شریک مغازه او است و در تمام رفت و آمدهای ما به پاسگاه و دادسرا و حتی اداره ثبت و هم در پرونده های کیقری که داشتیم و هم در دو پرونده حقوقی قبلی همیشه با خریدار بوده و از او حمایت کرده اند. و این موضوع براحتی با مطالعه پرونده ها و شهادت افراد اثبات می شود. در دعوی جدید اجرت المثل باز همانها استشهاد امضا کرده اند. آیا قانوناً و شرعاً شهادت این افراد درست است یا نه ؟

پاسخ :

درست است که بر اساس مقررات فعلي، قرابت، اعم از نسبي و سببي، از شمول شرايط شاهد، حذف گرديده، ليکن در بند 6 ماده 155 قانون آئين دادرسي دادگاههاي عمومي و انقلاب در امور کيفري، عدم وجود انتفاع شخصي براي شاهد يا رفع ضرر از او، شرط شده است . و فتواي حضرت امام ( ره ) در کتاب شهادات، تحرير الوسيله ( مساله 5 ) مويد اين موضوع مي باشد ( مجموعه نشستهاي قضائي، مسائل آئين دادرسي کيفري، جلد اول، ص 216 ) .

منظور از " عدم انتفاع شخصي " ، " منتفي بودن تهمت " است. و اسبابي مانند : شريک بودن، وارث بودن، وصي بودن، حرص بر اداء شهادت، و .... موجب تهمت شاهد مي شود ( قانون آئين دادرسي کيفري در نظم حقوقي کنوني – دکتر عباس زراعت و .... ص 504 ) .

بدیگر سخن همانگونه که مرحوم استاد سنگلچي، در کتاب ارزشمند قضا در اسلام، ص. 190 به بعد، فرموده اند : از ديدگاه فقهاي عظام، شهادت شهود هنگامي اماره بر واقع بوده، و آثار قانوني بر آن مترتّب است، که صفاتي چند را دارا باشد. و از زمره اين صفات يکي مبري بودن شاهد، از تهمت است .

فقهاي عظام، من جمله متاخرين از مراجع عظمي تقليد ( حضرت امام ره، در مساله 5 کتاب شهادات تحرير الوسيله ) ، اسباب تهمت را چند چيز ذکر فرموده اند. که يکي از آن، موردي است، که شخص بخواهد، بوسيله گواهي، براي خود جلب نفعي نمايد، و يا از خود، رفع ضرر کند . و همچنين است هرگاه، گواه حرص بر شهادت، داشته باشد. يعني اينکه پيش از طلب دادرس براي شهادت، خود به نحوي مبادرت به گواهي نمايد. بنابراين بنظر می رسد : اگر اشخاصي در طي دادرسي و قبل از آن، همواره در مراجعات یکی از متداعیین، با وي، آمد و شد نمايند؛ و در پاسگاه و نزد اشخاص بيگانه و ... بر صحت دعوي خواهان گواهي و او را جانبداري کنند، چنين اشخاص متهم در شهادتند. و شهادتشان شرعاً و قانوناً مسموع نيست .

و بالاخره، عدم وجود دشمني دنيوي بين شاهد و طرفين دعوي، خود يکي از مصاديق انتفاء تهمت تلقي مي گردد ( حضرت امام ره - همان منبع ) . و طريق تشخيص دشمني دنيوي، اين است که : شاهد با آگاهي از ناراحتي ديگري شادمان شود . لذا در فرض بحث اگر واقعاً شاهد طرفتان خصم شما تلقي شود، و اثبات گردد که همو از باخت و شکست شما و پيروزي به ناحق طرفتان، خوشحال مي شود . بشرح بالا شهادتشان محل ایراد ست.

نوشته : محمد مهدی حسنی